De menselijke geest zit in het algemeen fantastisch in elkaar. In de juiste omstandigheden klopt en klikt alles perfect: we zijn gezegend met een goed geheugen, en we zijn eveneens gezegend met de onmogelijkheid om een beetje fatsoenlijk in de toekomst te kunnen kijken, vooral waar dat ons zelf aan gaat. We kunnen ons niet voorstellen dat wij later bijvoorbeeld onderuitgezakt in een stoel, niet meer wetend wat er om ons heen gebeurt, gekweld door een loodzwaar lichaam en een geheugen als een vergiet, door een liefdevolle zuster gevoerd moeten worden bij het eten van onze pap. Dat we mogelijk wegteren door kanker. Dat we in een situatie komen waarin we er wanhopig een eind aan willen maken. Noem maar op.
Onlangs keek ik naar een documentaire over demente bejaarden: “De bejaardenfluisteraar”. Dementerende bejaarden werden geduldig begeleid bij het “instuderen” van niets minder dan “Orpheus en Eurydice” . Twee medewerkers, die allebei wat mij betreft een koninklijke onderscheiding verdienen in plaats van die aan allerlei onbeduidende veelverdieners te schenken, waren gedurende enige weken bezig met het stap voor stap aanleren van teksten en handelingen. Meneer A. kreeg een pruik op, Meneer B. een kroon, want de koning. Deze zakte vervolgens weg in een dommelende slaap en werd zachtjes in zijn rolstoel uit het stuk gereden.
De beelden werden geschoten tussen aan tafels scheef gezakte bewoners door, die allen in hun eigen wereldje vertoefden waarin droom en werkelijkheid niet meer van elkaar te onderscheiden waren, een onderwereld waarin Orpheus moest vertoeven, zoekend naar Eurydice. Op de een of andere manier wisten ze toch hun waardigheid te behouden. Dat is wat je vaak hoort: het verlies van waardigheid. Vrouwen en mannen die eens jong, prachtig en begeerlijk waren, die kracht uitstraalden, nu verschrompeld tot een hoopje mens, twee knuffeldieren omklemd, en zachte maar onverstaanbare geluiden voortbrengend. Een eigen taal, een eigen wereld, waarin bekenden en geliefden vreemden zijn geworden. Burgers die geen burgers meer zijn, weggestopt in een verzorgingstehuis, gebukt maar onwetend onder de gevolgen van allerlei kille en harteloze bezuinigingen.
En dan zijn daar die begeleiders, en zo zijn er meer, die als lichten in die duistere halfwereld aan komen zweven, om hen ineens weer te laten stralen zoals lang geleden, waarbij ik onbewust moest denken aan de toneelvoorstellingen aan het einde van de basisschool. Zo was de cirkel weer rond. Onbeholpen acterend ( Eurydice verliet al spelend de zaal.. ), maar in de schijnwerpers en in een warm applaus, weer jong en de toekomst nog voor zich, wát die dan ook mag brengen.
De uitzending is hier te zien.
Terwijl de halve wereld zich terecht druk maakt over onze opwarmende aardbol, gooit een flink deel van de Nederlandse bevolking het over een andere boeg. De gemoederen houden zich hier bezig met een mevrouw op leeftijd die vroeger ( heel lang geleden toen ik nog hevig in de pubertijd verkeerde ) niet geheel onaantrekkelijk was. Deze ruim vijfenvijftig-plusser, die maandelijks al een dagje gratis mag reizen met de trein en bij wie ongetwijfeld wekelijks de proefpakketjes Tena-Lady door de bus rollen, heeft in een vlaag van dementie en andere geestelijke ontreddering gemeend haar door hechtdraden en botox bijeengetakelde lichaam eens te onthullen in een blad wat – heel toepasselijk – ook al uit voorbije tijden stamt.